llyw

Cymraeg

llyw (1) yn y tu blaen (o flaen y sgriw yrru)

olwyn llyw (2)

Cynaniad

• yn y Gogledd: /ɬɨ̞u̯/
• yn y De: /ɬɪu̯/

Geirdarddiad

Hen Gymraeg liu o'r Gelteg *φlowjos o'r gwreiddyn Indo-Ewropeg *pleu- ‘llifo’ a welir hefyd yn y Lladin plovere ‘glawio’, y Saesneg flow, yr Hen Roeg plóos (πλόος) ‘llongwriaeth’ a'r Sansgrit plávate ‘mae'n nofio’. Cymharer â'r Gernyweg lew ‘llyw’, y Llydaweg leviañ ‘llywio, bod wrth y llyw’, levier ‘peilot’ a'r Hen Wyddeleg luí ‘llyw; rhan ôl carn anifail, cynffon’ (< *φlowjā).

Enw

llyw g (lluosog: llywiau)

1. Llafn tanddwr a ddefnyddir i lywio cwch neu long.
2. Offeryn sef lifer neu olwyn y tu mewn i gwch neu long i reoli’r darn hwnnw.
3. (trwy estyniad, awyrenneg) Aerwyneb cynorthwyol symudol ar awyren sydd fel arfer yn sownd yn y sadiwr fertigol ac yn rheoli cyfeiriad hedfan yn y plân llorwedd.
4. (yn ffigurol) Person sy'n rheoli neu'n llywodraethu.

   Tywysog olaf Cymru oedd Llywelyn ein Llyw Olaf.

Cyfystyron

• (2) olwyn llyw, braich llyw, hegl llyw
• (4) rheolwr, llywodraethwr

Termau cysylltiedig

• tarddeiriau: di-lyw, llywio, llywiwr
• cyfansoddeiriau: llywbost, llywodraeth, llywraff
• cyfuniadau: caban llyw, olwyn llyw

Homoffonau

• (yn y De) lliw

Cyfieithiadau

Almaeneg: 1./3. Ruder d, Steuerruder d; 2. Steuer d Cernyweg: 1. lew g Eidaleg: 1./2./3. timone g; 2. barra b Ffrangeg: 1. gouvernail g; 2. barre b; 3. gouverne b; 4. dirigeant g Gaeleg yr Alban: 1. stiùir b; 2. failm b, falmadair g Groeg: 1./2./3. πηδάλιο (pidálio) d; 2. τιμόνι (timóni) d Gwyddeleg: 1. stiúir b; 2. halmadóir g Iseldireg: 1./3. roer d; 2. stuur d

Llydaweg: 1. stur g; 2. barrenn-stur b; 3. stalaf g Pwyleg: 1./2. ster g; 2. rumpel g; 3. ster kierunku g Saesneg: 1./3. rudder; 2. helm; 4. ruler Sbaeneg: 1./2./3. timón g; 2. caña b